屈原列传
朝代：汉朝
作者：司马迁
原文：
屈原者，名平，楚之同姓也。为楚怀王左徒。博闻强志，明于治乱，娴于辞令。入则与王图议国事，以出号令；出则接遇宾客，应对诸侯。王甚任之。上官大夫与之同列，争宠而心害其能。怀王使屈原造为宪令，屈平属草稿未定。上官大夫见而欲夺之，屈平不与，因谗之曰：“王使屈平为令，众莫不知。每一令出，平伐其功，曰以为‘非我莫能为也。’”王怒而疏屈平。
屈平疾王听之不聪也，谗谄之蔽明也，邪曲之害公也，方正之不容也，故忧愁幽思而作《离骚》。“离骚”者，犹离忧也。夫天者，人之始也；父母者，人之本也。人穷则反本，故劳苦倦极，未尝不呼天也；疾痛惨怛，未尝不呼父母也。屈平正道直行，竭忠尽智，以事其君，谗人间之，可谓穷矣。信而见疑，忠而被谤，能无怨乎？屈平之作《离骚》，盖自怨生也。《国风》好色而不淫，《小雅》怨诽而不乱。若《离骚》者，可谓兼之矣。上称帝喾，下道齐桓，中述汤、武，以刺世事。明道德之广崇，治乱之条贯，靡不毕见。其文约，其辞微，其志洁，其行廉。其称文小而其指极大，举类迩而见义远。其志洁，故其称物芳；其行廉，故死而不容。自疏濯淖污泥之中，蝉蜕于浊秽，以浮游尘埃之外，不获世之滋垢，皭然泥而不滓者也。推此志也，虽与日月争光可也。
屈原既绌。其后秦欲伐齐，齐与楚从亲，惠王患之。乃令张仪佯去秦，厚币委质事楚，曰：“秦甚憎齐，齐与楚从亲，楚诚能绝齐，秦愿献商、於之地六百里。”楚怀王贪而信张仪，遂绝齐，使使如秦受地。张仪诈之曰：“仪与王约六里，不闻六百里。”楚使怒去，归告怀王。怀王怒，大兴师伐秦。秦发兵击之，大破楚师于丹、淅，斩首八万，虏楚将屈匄，遂取楚之汉中地。怀王乃悉发国中兵，以深入击秦，战于蓝田。魏闻之，袭楚至邓。楚兵惧，自秦归。而齐竟怒，不救楚，楚大困。明年，秦割汉中地与楚以和。楚王曰：“不愿得地，愿得张仪而甘心焉。”张仪闻，乃曰：“以一仪而当汉中地，臣请往如楚。”如楚，又因厚币用事者臣靳尚，而设诡辩于怀王之宠姬郑袖。怀王竟听郑袖，复释去张仪。是时屈原既疏，不复在位，使于齐，顾反，谏怀王曰：“何不杀张仪？”怀王悔，追张仪，不及。
其后，诸侯共击楚，大破之，杀其将唐眜。时秦昭王与楚婚，欲与怀王会。怀王欲行，屈平曰：“秦，虎狼之国，不可信，不如毋行。”怀王稚子子兰劝王行：“奈何绝秦欢！”怀王卒行。入武关，秦伏兵绝其后，因留怀王，以求割地。怀王怒，不听。亡走赵，赵不内。复之秦，竟死于秦而归葬。
长子顷襄王立，以其弟子兰为令尹。楚人既咎子兰以劝怀王入秦而不反也。屈平既嫉之，虽放流，眷顾楚国，系心怀王，不忘欲反。冀幸君之一悟，俗之一改也。其存君兴国，而欲反复之，一篇之中，三致志焉。然终无可奈何，故不可以反。卒以此见怀王之终不悟也。
人君无愚智贤不肖，莫不欲求忠以自为，举贤以自佐。然亡国破家相随属，而圣君治国累世而不见者，其所谓忠者不忠，而所谓贤者不贤也。怀王以不知忠臣之分，故内惑于郑袖，外欺于张仪，疏屈平而信上官大夫、令尹子兰，兵挫地削，亡其六郡，身客死于秦，为天下笑，此不知人之祸也。《易》曰：“井渫不食，为我心恻，可以汲。王明，并受其福。”王之不明，岂足福哉！令尹子兰闻之，大怒。卒使上官大夫短屈原于顷襄王。顷襄王怒而迁之。屈原至于江滨，被发行吟泽畔，颜色憔悴，形容枯槁。渔父见而问之曰：“子非三闾大夫欤？何故而至此？”屈原曰：“举世皆浊而我独清，众人皆醉而我独醒，是以见放。”渔父曰：“夫圣人者，不凝滞于物，而能与世推移。举世皆浊，何不随其流而扬其波？众人皆醉，何不哺其糟而啜其醨？何故怀瑾握瑜，而自令见放为？”屈原曰：“吾闻之，新沐者必弹冠，新浴者必振衣。人又谁能以身之察察，受物之汶汶者乎？宁赴常流而葬乎江鱼腹中耳。又安能以皓皓之白，而蒙世之温蠖乎？”乃作《怀沙》之赋。于是怀石，遂自投汨罗以死。
屈原既死之后，楚有宋玉、唐勒、景差之徒者，皆好辞而以赋见称。然皆祖屈原之从容辞令，终莫敢直谏。其后楚日以削，数十年竟为秦所灭。自屈原沉汨罗后百有馀年，汉有贾生，为长沙王太傅。过湘水，投书以吊屈原。
太史公曰：“余读《离骚》、《天问》、《招魂》、《哀郢》，悲其志。适长沙，过屈原所自沉渊，未尝不垂涕，想见其为人。及见贾生吊之，又怪屈原以彼其材游诸侯，何国不容，而自令若是！读《鵩鸟赋》，同死生，轻去就，又爽然自失矣。”
提示：拼音为程序生成，因此多音字的拼音可能不准确。
qū yuán zhě ，míng píng ，chǔ zhī tóng xìng yě 。wéi chǔ huái wáng zuǒ tú 。bó wén qiáng zhì ，míng yú zhì luàn ，xián yú cí lìng 。rù zé yǔ wáng tú yì guó shì ，yǐ chū hào lìng ；chū zé jiē yù bīn kè ，yīng duì zhū hóu 。wáng shèn rèn zhī 。shàng guān dà fū yǔ zhī tóng liè ，zhēng chǒng ér xīn hài qí néng 。huái wáng shǐ qū yuán zào wéi xiàn lìng ，qū píng shǔ cǎo gǎo wèi dìng 。shàng guān dà fū jiàn ér yù duó zhī ，qū píng bú yǔ ，yīn chán zhī yuē ：“wáng shǐ qū píng wéi lìng ，zhòng mò bú zhī 。měi yī lìng chū ，píng fá qí gōng ，yuē yǐ wéi ‘fēi wǒ mò néng wéi yě 。’”wáng nù ér shū qū píng 。
qū píng jí wáng tīng zhī bú cōng yě ，chán chǎn zhī bì míng yě ，xié qǔ zhī hài gōng yě ，fāng zhèng zhī bú róng yě ，gù yōu chóu yōu sī ér zuò 《lí sāo 》。“lí sāo ”zhě ，yóu lí yōu yě 。fū tiān zhě ，rén zhī shǐ yě ；fù mǔ zhě ，rén zhī běn yě 。rén qióng zé fǎn běn ，gù láo kǔ juàn jí ，wèi cháng bú hū tiān yě ；jí tòng cǎn dá ，wèi cháng bú hū fù mǔ yě 。qū píng zhèng dào zhí háng ，jié zhōng jìn zhì ，yǐ shì qí jun1 ，chán rén jiān zhī ，kě wèi qióng yǐ 。xìn ér jiàn yí ，zhōng ér bèi bàng ，néng wú yuàn hū ？qū píng zhī zuò 《lí sāo 》，gài zì yuàn shēng yě 。《guó fēng 》hǎo sè ér bú yín ，《xiǎo yǎ 》yuàn fěi ér bú luàn 。ruò 《lí sāo 》zhě ，kě wèi jiān zhī yǐ 。shàng chēng dì kù ，xià dào qí huán ，zhōng shù tāng 、wǔ ，yǐ cì shì shì 。míng dào dé zhī guǎng chóng ，zhì luàn zhī tiáo guàn ，mí bú bì jiàn 。qí wén yuē ，qí cí wēi ，qí zhì jié ，qí háng lián 。qí chēng wén xiǎo ér qí zhǐ jí dà ，jǔ lèi ěr ér jiàn yì yuǎn 。qí zhì jié ，gù qí chēng wù fāng ；qí háng lián ，gù sǐ ér bú róng 。zì shū zhuó nào wū ní zhī zhōng ，chán tuì yú zhuó huì ，yǐ fú yóu chén āi zhī wài ，bú huò shì zhī zī gòu ，jiào rán ní ér bú zǐ zhě yě 。tuī cǐ zhì yě ，suī yǔ rì yuè zhēng guāng kě yě 。
qū yuán jì chù 。qí hòu qín yù fá qí ，qí yǔ chǔ cóng qīn ，huì wáng huàn zhī 。nǎi lìng zhāng yí yáng qù qín ，hòu bì wěi zhì shì chǔ ，yuē ：“qín shèn zēng qí ，qí yǔ chǔ cóng qīn ，chǔ chéng néng jué qí ，qín yuàn xiàn shāng 、yú zhī dì liù bǎi lǐ 。”chǔ huái wáng tān ér xìn zhāng yí ，suí jué qí ，shǐ shǐ rú qín shòu dì 。zhāng yí zhà zhī yuē ：“yí yǔ wáng yuē liù lǐ ，bú wén liù bǎi lǐ 。”chǔ shǐ nù qù ，guī gào huái wáng 。huái wáng nù ，dà xìng shī fá qín 。qín fā bīng jī zhī ，dà pò chǔ shī yú dān 、xī ，zhǎn shǒu bā wàn ，lǔ chǔ jiāng qū gài ，suí qǔ chǔ zhī hàn zhōng dì 。huái wáng nǎi xī fā guó zhōng bīng ，yǐ shēn rù jī qín ，zhàn yú lán tián 。wèi wén zhī ，xí chǔ zhì dèng 。chǔ bīng jù ，zì qín guī 。ér qí jìng nù ，bú jiù chǔ ，chǔ dà kùn 。míng nián ，qín gē hàn zhōng dì yǔ chǔ yǐ hé 。chǔ wáng yuē ：“bú yuàn dé dì ，yuàn dé zhāng yí ér gān xīn yān 。”zhāng yí wén ，nǎi yuē ：“yǐ yī yí ér dāng hàn zhōng dì ，chén qǐng wǎng rú chǔ 。”rú chǔ ，yòu yīn hòu bì yòng shì zhě chén jìn shàng ，ér shè guǐ biàn yú huái wáng zhī chǒng jī zhèng xiù 。huái wáng jìng tīng zhèng xiù ，fù shì qù zhāng yí 。shì shí qū yuán jì shū ，bú fù zài wèi ，shǐ yú qí ，gù fǎn ，jiàn huái wáng yuē ：“hé bú shā zhāng yí ？”huái wáng huǐ ，zhuī zhāng yí ，bú jí 。
qí hòu ，zhū hóu gòng jī chǔ ，dà pò zhī ，shā qí jiāng táng mò 。shí qín zhāo wáng yǔ chǔ hūn ，yù yǔ huái wáng huì 。huái wáng yù háng ，qū píng yuē ：“qín ，hǔ láng zhī guó ，bú kě xìn ，bú rú wú háng 。”huái wáng zhì zǐ zǐ lán quàn wáng háng ：“nài hé jué qín huān ！”huái wáng zú háng 。rù wǔ guān ，qín fú bīng jué qí hòu ，yīn liú huái wáng ，yǐ qiú gē dì 。huái wáng nù ，bú tīng 。wáng zǒu zhào ，zhào bú nèi 。fù zhī qín ，jìng sǐ yú qín ér guī zàng 。
zhǎng zǐ qǐng xiāng wáng lì ，yǐ qí dì zǐ lán wéi lìng yǐn 。chǔ rén jì jiù zǐ lán yǐ quàn huái wáng rù qín ér bú fǎn yě 。qū píng jì jí zhī ，suī fàng liú ，juàn gù chǔ guó ，xì xīn huái wáng ，bú wàng yù fǎn 。jì xìng jun1 zhī yī wù ，sú zhī yī gǎi yě 。qí cún jun1 xìng guó ，ér yù fǎn fù zhī ，yī piān zhī zhōng ，sān zhì zhì yān 。rán zhōng wú kě nài hé ，gù bú kě yǐ fǎn 。zú yǐ cǐ jiàn huái wáng zhī zhōng bú wù yě 。
rén jun1 wú yú zhì xián bú xiāo ，mò bú yù qiú zhōng yǐ zì wéi ，jǔ xián yǐ zì zuǒ 。rán wáng guó pò jiā xiàng suí shǔ ，ér shèng jun1 zhì guó lèi shì ér bú jiàn zhě ，qí suǒ wèi zhōng zhě bú zhōng ，ér suǒ wèi xián zhě bú xián yě 。huái wáng yǐ bú zhī zhōng chén zhī fèn ，gù nèi huò yú zhèng xiù ，wài qī yú zhāng yí ，shū qū píng ér xìn shàng guān dà fū 、lìng yǐn zǐ lán ，bīng cuò dì xuē ，wáng qí liù jun4 ，shēn kè sǐ yú qín ，wéi tiān xià xiào ，cǐ bú zhī rén zhī huò yě 。《yì 》yuē ：“jǐng xiè bú shí ，wéi wǒ xīn cè ，kě yǐ jí 。wáng míng ，bìng shòu qí fú 。”wáng zhī bú míng ，qǐ zú fú zāi ！lìng yǐn zǐ lán wén zhī ，dà nù 。zú shǐ shàng guān dà fū duǎn qū yuán yú qǐng xiāng wáng 。qǐng xiāng wáng nù ér qiān zhī 。qū yuán zhì yú jiāng bīn ，bèi fā háng yín zé pàn ，yán sè qiáo cuì ，xíng róng kū gǎo 。yú fù jiàn ér wèn zhī yuē ：“zǐ fēi sān lǘ dà fū yú ？hé gù ér zhì cǐ ？”qū yuán yuē ：“jǔ shì jiē zhuó ér wǒ dú qīng ，zhòng rén jiē zuì ér wǒ dú xǐng ，shì yǐ jiàn fàng 。”yú fù yuē ：“fū shèng rén zhě ，bú níng zhì yú wù ，ér néng yǔ shì tuī yí 。jǔ shì jiē zhuó ，hé bú suí qí liú ér yáng qí bō ？zhòng rén jiē zuì ，hé bú bǔ qí zāo ér chuò qí lí ？hé gù huái jǐn wò yú ，ér zì lìng jiàn fàng wéi ？”qū yuán yuē ：“wú wén zhī ，xīn mù zhě bì dàn guàn ，xīn yù zhě bì zhèn yī 。rén yòu shuí néng yǐ shēn zhī chá chá ，shòu wù zhī wèn wèn zhě hū ？níng fù cháng liú ér zàng hū jiāng yú fù zhōng ěr 。yòu ān néng yǐ hào hào zhī bái ，ér méng shì zhī wēn huò hū ？”nǎi zuò 《huái shā 》zhī fù 。yú shì huái shí ，suí zì tóu mì luó yǐ sǐ 。
qū yuán jì sǐ zhī hòu ，chǔ yǒu sòng yù 、táng lè 、jǐng chà zhī tú zhě ，jiē hǎo cí ér yǐ fù jiàn chēng 。rán jiē zǔ qū yuán zhī cóng róng cí lìng ，zhōng mò gǎn zhí jiàn 。qí hòu chǔ rì yǐ xuē ，shù shí nián jìng wéi qín suǒ miè 。zì qū yuán chén mì luó hòu bǎi yǒu yú nián ，hàn yǒu jiǎ shēng ，wéi zhǎng shā wáng tài fù 。guò xiāng shuǐ ，tóu shū yǐ diào qū yuán 。
tài shǐ gōng yuē ：“yú dú 《lí sāo 》、《tiān wèn 》、《zhāo hún 》、《āi yǐng 》，bēi qí zhì 。shì zhǎng shā ，guò qū yuán suǒ zì chén yuān ，wèi cháng bú chuí tì ，xiǎng jiàn qí wéi rén 。jí jiàn jiǎ shēng diào zhī ，yòu guài qū yuán yǐ bǐ qí cái yóu zhū hóu ，hé guó bú róng ，ér zì lìng ruò shì ！dú 《fú niǎo fù 》，tóng sǐ shēng ，qīng qù jiù ，yòu shuǎng rán zì shī yǐ 。”
